Łuska karpia z wieczerzy wigilijnej w portfelu i grosik na szczęście. Wisiorek z czterolistną koniczyną na szyi, lub bransoletka z tym motywem na ręce. Czerwone wstążeczki na dziecięcym wózku, odganiające urok, pukanie w niemalowane drewno, piątek trzynastego, czarny kot, zbite lustro. Nasze życie pełne jest magicznych zaklęć, mocno osadzonych w ludowej tradycji, którym nie zagraża ani wiara, kwestionująca zabobony ani rozum. Wierzymy w przesądy, na wszelki wypadek.
Wystawa „Pomiędzy magią a religią” ukazuje człowieka współczesnego balansującego pomiędzy tradycyjną religijnością, a zabobonem. Pomiędzy przywiązaniem do świętych patronów i wiarą w magiczne czynności, które mają chronić przed nieszczęściem. Jak pokazują zgromadzone na ekspozycji przykłady, w epoce racjonalnego podejścia do życia, życiowe motto: „Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek” nadal ma się dobrze.
Na wystawie Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu ta dychotomia zostanie ukazana dwutorowo. Cześć ekspozycji ilustruje człowieka jako osobę wierzącą w Boga, która poprzez modlitwy, wstawiennictwo świętych, używanie dewocjonaliów itp. pragnie polepszyć swój los i ustrzec się od nieszczęść. W centrum drugiej zaś, stoi człowiek, który wierzy w przesądy i zabobony oraz stosuje różne praktyki magiczne, by uchronić się od złego.
Bociany przynoszą dzieci, jaskółki wróżą szczęście, sowy pójdźki przepowiadają śmierć, a czym się zajmują kruki? Kto wie, może uda się zdjąć odium, ciążące na budzącymi grozę czarnymi ptakami? Między innymi tym zagadnieniom będzie poświęcona część wystawy, eksplorująca tematykę wierzeń dotyczących świata przyrody. Przyrody, którą człowiek od zawsze starał się zrozumieć i oswoić, a magiczne czynności miały zapewnić mu urodzaj i dobry chów zwierząt.
KOMENTARZ KURATORA WYSTAWY – ANNY JURCZYK – AUDIO:
Nie tylko przyroda skłaniała ludzi do magicznych czynności. Sporo wierzeń dotyczy także samych domostw i ich obejścia. Co zatem wkładano do fundamentów domu, gdzie znajdował się „święty” kąt? Widz zwiedzający muzealną wystawę dowie się m. in. co trzeba zrobić przy budowie domu, aby czuć się w nim bezpiecznie.
Na ekspozycji nie zabraknie także zagadnień matrymonialnych, w które obfitowała ludowa tradycja. Jej echa można znaleźć także we współczesnych ślubnych zwyczajach. Zwiedzając wystawę zyskamy wiedzę m.in. o tym, dlaczego panna młoda stawiała buty na parapecie i skąd zwyczaj, że do ślubu trzeba mieć coś niebieskiego, pożyczonego, starego i nowego… Któraż nowoczesna kobieta, stając na ślubnym kobiercu, odważy się zakwestionować ten magiczny zwyczaj? Długa lista przesądów ma sprawić, że wspólne życie młodej pary będzie długie i szczęśliwe. Penetrując wystawę wszystkie „single” i „singielki” otrzymają gotowy zestaw „zabiegów”, które pomogą nie tylko w znalezieniu drugiej połówki, ale także we wzbudzeniu w niej namiętnych uczuć …
Skoro już wiadomo, co zrobić, aby żyć wspólnie do grobowej deski, to warto też zadbać o potomstwo. Co zatem czynić, aby ciąża i połóg przebiegały bez przeszkód, a dziecko rozwijało się prawidłowo? Służymy podpowiedzią. Wystawa prezentuje szereg zwyczajów i działań o charakterze magicznym, którym podlegał okres ciąży, porodu oraz pierwszych dni życia dziecka.
Na ekspozycji pojawią się też śląskie demony. Regionalna mitologia obfituje w sylwetki nieziemskich postaci, z którymi mieszkańcom Śląska przyszło dzielić swój los. To śląskie demony, którymi kiedyś straszono dzieci. Na wystawie ożyją takie straszki jak: bebok czy strzyga- bohaterowie opowieści „starzików”, którymi karmione były kolejne pokolenia Ślązaków.
Wystawę dopełnią porady na temat tego, jak zapewnić sobie powodzenie w sprawach finansowych, co zrobić, gdy czarny kot przebiegnie drogę, jak odczynić siedem lat nieszczęścia, gdy stłucze się lustro. Przechodząc kolejne pokoje ekspozycyjne, widz znajdzie także odpowiedz na pytanie, dlaczego piątek trzynastego jest pechowy…
Uzupełnieniem ekspozycji będą współczesne przejawy „myślenia magicznego” w postaci kart tarota, horoskopów, figurek słoników z podniesionymi trąbami i podkowy na szczęście, czy popularnych ostatnio „łapaczy snów”.
Wystawa „Pomiędzy magią a religią” zostanie otwarta 10 listopada o godz. 17.00 ONLINE. Będzie można ją zwiedzać do 30 marca 2021 r.
